Başqa ölkələrdə
olduğu kimi, Azərbaycanda da palliativ yardım xidmətinin inkişafına tələbat
var. Ümumiyyətlə, Azərbaycan üçün palliativ yardım yeni anlayışdır. Terminal
mərhələlərdə olan onkoloji və QİÇS-li xəstələr yalnız bir neçə respublika tipli
xəstəxanalarda və Respublika QİÇS-lə Mübarizə Mərkəzində palliativ yardımla
qismən əhatə olunurlar. Bu insanların dözülməz ağrılarını yüngülləşdirmək,
onlara müvafiq məişət və səhiyyə qulluğu göstərmək həm də ailə üzvləri və
qohumlarının üzərinə düşür ki, onlar da bu işin öhdəsindən gələ bilmirlər.
Palliativ yardım bu cür xəstələrə ömürlərinin qalan hissəsini ləyaqətlə başa
vurmasına, ağrılardan qurtulmasına, həyat və ölümün mənasını başa düşməsinə, nəhayət,
ölümü dəyanət və nikbinliklə qarşılamasına imkan verir. Ona görə də palliativ
yardım xidmətinin inkişafı və genişləndirilməsi milli səhiyyə sistemi üçün
olduqca zəruridir.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı sağalmaz xəstələrə köməklik göstərən palliativ yardım sisteminin təşəbbüskarıdır. 80-cı illərin əvvəllərində ÜST-nın onkoloji bölməsi bütün dünyada onkoloji xəstələrə adekvat ağrısızlaşdırmanı və opioid preparatların asan əldə edilməsini təmin edən tədbirlərin tətbiqi üçün qlobal təşəbbüsə təkan vermişdir. Bütün dünyada onkoloji xəstəliklərin sürətlə artmasını nəzərə alaraq 1982-ci ildə ÜST səhiyyədə yeni istiqamətin yaradılmasının zəruri olduğunu bildirir və palliativ yardım anlayışını təklif edir.
Azərbaycanda mövcud palliativ xidmətlərinin genişləndirilməsinə
və milli səhiyyə sisteminin ayrılmaz komponentinə çevrilməsinə böyük ehtiyac
yaranıb. Palliativ yardımın həyata keçirilməsi maliyyə, təhsil, vətəndaş
sektoru resurslarının cəlb olunması və dərman təchizatı siyasətindən
asılıdır.
30 aprel,
2008-ci il tarixində İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzi, Respublika QİÇS-lə
Mübarizə Mərkəzi, Açıq Cəmiyyət İnstitutu Yardım Fondu və Beynəlxalq Palliativ
Qulluq Təşəbbüsü Proqramının təşəbbüsü ilə “Azərbaycan Respublikasında
Palliativ Qulluğun İnkişaf Perspektivləri” mövzusunda dəyirmi masa həyata
keçirilmiş, məsələ ətrafında geniş müzakirələr aparılmışdır.
Dəyirmi masa
iştirakçıları olan müxtəlif dövlət, beynəlxalq və yerli qeyri-hökumət
təşkilatlarının nümayəndələrinin yekdil qənaətinə əsaslanaraq, müvafiq
qanunvericilik aktlarının və icra mexanizmlərinin işlənilməsi də daxil olmaqla,
bir sıra təkliflər, o cümlədən Palliativ Xidmət Siyasətinin formalaşdırılması,
aidiyyəti təşkilatların nümayəndələrinin iştirakı ilə bu sahəyə dair müvafiq
tövsiyələrin formalaşdırılması təklifləri Azərbaycan Respublikası Səhiyyə
Nazirliyinə təqdim edilmiş və qısa müddətdə İctimai Səhiyyə və İslahatlar
Mərkəzi tərəfindən bu işin təşkil olunmasına dəstək verilmişdir.
Palliativ yardım və hospis xidmətiylə bağlı ölkəmizdə 2016-cı ilin avqust
ayından başlayaraq İSİM-in
mütəxəssisləri tərəfindən paytaxtda və 7 iqtisadi regionun (Abşeron,
Gəncə-Qazax, Lənkəran, Aran, Quba-Xaçmaz, Şəki-Zaqatala və Dağlıq Şirvan) hər
birində seçilmiş tibb müəssisələrinin rəhbərliyi, həkimləri, orta tibb
personalı və bu xidmətdən bəhrələnə biləcək xəstələr və onların yaxınları
müəyyən edilərək sorğuya cəlb edilmişdir. Nəticədə palliativ yardım xidmətinin
yaradılması üçün mövcud imkanlar və əngəllər müəyyən edilib. Layihə
çərçivəsində görüləcək işin nəticəsində palliativ yardım xidmətinin yaradılması
üçün kadr potensialının gücləndirilməsi, texniki və digər resursların
əlçatanlığının təmin edilməsi, habelə xidmətin təşkili üzrə metodoloji və
institusional inkişafa dair təkliflərin hazırlanması, o cümlədən palliativ
yardıma ehtiyacı olan əsas xəstə qruplarının və xəstəliklərin siyahısının
tərtibi və bu cür xidmətlərin Azərbaycan Respublikası Qanunvericiliyinə müvafiq
olaraq icra edilməsi də nəzərdə tutulmuşdur. İlin sonuna kimi davam edən bu fəaliyyət
“Azərbaycan Respublikasında qeyri-infeksion xəstəliklərlə mübarizəyə dair
2015-2020-ci illər üçün Strategiya”nın həyata keçirilməsi üzrə Səhiyyə
Nazirliyinin Fəaliyyət Planının 9.1.3 və 9.3.1-ci
bəndlərinə, “Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin 2014-2020-ci
illər üçün Strateji Planı” üzrə Fəaliyyət Planının 3.3.11-ci bəndinə
uyğun olaraq həyata keçirilmiş və qabaqcıl dünya ölkələrinin modellərini rəhbər
tutaraq ölkəmizdə bu cür xidmət mərkəzlərinin formalaşdırılması üçün önəmli
işlər görülməkdədir.
15.09.2022